3. KAKO JE ZEMLJA DOBILA VODU
3.4. Kruženje vode na Zemlji
 Fotografisao i prilagodio Mladen Franko |
Kruženje vode predstavlja konstantni proces kretanja vode između atmosfere, površinske i podzemne vode, tla i biljnog sveta. Tokom kruženja vode menjaju se sva tri agregatna stanja: tečno (tekuća voda), gasovito (vodena para) i čvrsto (led). Kruženje vode odvija se milijardama godina. Šta je hidrološki ciklus? Kruženje vode se u nauci naziva hidrološki ciklus. |
|||||
|
Koji su procesi uključeni u kruženje vode? |
||||||
 |
U kruženje vode uključeni su:
|
|||||
|
Gde započinje kruženje vode? |
|
 |
Može se reći da kruženje vode nema ni početak ni kraj. Najčešće se opis kruženja vode započinje od procesa isparavanja vode sa površine okeana, mora i drugih vodenih površina i nastavlja se kondenzacijom u oblacima i vraćanjem vode u okeane putem padavina. Važno je istaknuti da je to samo skraćeni opis, te da on ne uključuje sve raznovrsne faze kruženja vode na Zemlji. |
|
Kako voda „kruži“? |
|
Pod uticajem zračenja Sunca, voda isparava sa vodenih površina na Zemlji te odlazi u obliku vodene pare u atmosferu. Vodenu paru oslobađaju i biljke preko transpiracije. Mali deo vodene pare sublimira se sa ledenih površina. Nastala vodena para se strujanjem vazduha podiže u više slojeve atmosfere, gde se vremenom kondenzuje, stvarajući oblake. U oblacima nastaju padavine (kapi vode, pahuljice snega ili kristalići leda) i voda se vraća na tlo, te ponovo dospeva u jezera, reke, mora, okeane ili prodire u tlo. Zatim se ponovo, pod uticajem sunčeve energije, zagreva i isparava, te se proces ponavlja iznova i iznova. Opisan model kruženja vode je ovde pojednostavljen. U stvarnosti je mnogo komplokovaniji i može se relativno jednostavno predstaviti dijagramom ilustrovanim na donjoj slici. |
 Prilagođeno od Ehud Tai/Wikimedia Commons (CC BY-SA 4.0) |
|
Šta ima ključnu ulogu u kruženju vode? |
||||||
 Fotografisala Tatjana Ivošević |
Okeani imaju ključnu ulogu u kruženju vode. Razlozi za to su:
|
|||||
|
Kako živi organizmi doprinose kruženju vode? |
||
 Prilagođena fotografija. Fotografisao Mladen Franko |
Biljke: imaju značajan doprinos kruženju vode (oko 10%). Da bi rasle, biljkama je je neophodna voda. One apsorbuju hranljive materije i vodu kroz sistem korenja, a zatim ta voda putuje kroz stablo sve do listova. Višak vode isparava sa površine listova (transpiracija), odlazi u atmosferu i postaje deo kruženja vode, na isti način kao i voda koja je isparila iz jezera, reka i okeana. |
|
 |
Životinje: manje doprinose kruženju vode i to putem disanja, znojenja i mokrenja. Kada životinje dišu, njihova topla pluća se napune vazduhom. Kada izdahnu, zrak iz pluća ima više vodene pare nego što su je udahnule, što povećava količinu vode u procesu njenog kruženja. Mnoge životinje regulišu temperaturu putem znoja. Kada kapljice znoja ispare, one ulaze u ciklus kruženja vode. Životinje piju vodu, a njen višak izbacuju putem mokraće, koja isparava i ponovo ulazi u ciklus kruženja vode. |
|
Koliko dugo u prirodi postoji kruženje vode? |
||||||
 Durbed/Wikipedia Commons (CC BY-SA 3.0) |
Kruženje vode u prirodi postoji milijardama godina. Zbog kruženja vode na Zemlji količina vode se ne smanjuje. Gotovo sva voda na Zemlji je mnogo puta prošla kroz ciklus kruženja, mada se vrlo malo vode stvorilo i nestalo u posljednjih milijardu godina. Možete li zamisliti da je voda iz vremena dinosaura, od pre 65 miliona godina, ista kao i ova koja nas danas okružuje i nalazi se u nama? |
|||||
|
Da li je kruženje vode u prirodi značajno? |
||||||
|
Zahvaljujući kruženju vode, količina vode na Zemlji se ne smanjuje. Ovaj ciklus značajan je mehanizam za prenos toplote i energije sa površine ka atmosferi i za prenos toplote sa jednog mesta na drugo. |
|
Delatnost čoveka može uticati na kruženje vode u prirodi na mnogo načina. Navedimo samo neke primere. Krčenjem šuma čovek u velikoj meri utiče na proces kruženja vode. Šume imaju važnu ulogu u hidrološkim ciklusima, prenose ogromnu količinu vode u atmosferu putem transpiracije i isparavanjem sa lišća što pomaže u stvaranju kiše, koja održava prašume. Krčenjem šuma smanjuju se padavine i zemljište se isušuje. Navodnjavanjem se preusmeravaju prirodni puteva vodenih tokova, čime se modifikuju prirodni hidrološki procesi. Poljoprivreda je zamenila prirodnu vegetaciju, što dovodi do drastične promene načina na koji se voda kreće kroz sisteme slivova. Industrijske aktivnosti ponekad emituju velike količine vodene pare u atmosferu, te se stvaranju lokalni hidrološki uticaji na razvoj oblaka i magle. Ovaj efekat se uglavnom povezuje sa električnim elektranama, koje hlade svoju procesnu vodu pomoću rashladnih tornjeva. Urbanizacijom se stvara povećani nepropusni pokrov, što menja prirodni proces kruženja vode. |
|
Za one koji žele da saznaju više o kruženju vode, evo nekoliko kratkih filmova. Uvek ih možete i sami potražiti! Budite radoznali! |
|
|
Poslušajte i pesmu o kruženju vode: |
